Ticari Bankalar ve Katılım Bankalarında Reel Getiri

Yapılan bir yatırımdan gelir elde etmek için bir süre beklemek gerekir. Yani her yatırım belirli bir vadeye sahiptir. Belirli bir vadede yatırımın değerindeki tutarsal artış nominal getiri olarak adlandırılır. Örneğin 1.000TL ile başladığınız yatırım belirli bir vade sonunda 1.120TL’ye ulaşmış ise yatırımınız nominal olarak %12 oranında artmıştır. Ancak bu satın alma gücünüzün %12 oranında artmış olduğu anlamına gelmez. Çünkü ilgili süreçte mal ve hizmetlerinde fiyatları artmıştır. Yani ekonomide enflasyon söz konusudur. Satın alma gücündeki artışı hesaplayabilmemiz için elde edilen getiriyi enflasyon oranından arındırmak gerekir. Bu işlem yapıldığında reel getiriye yani satın alma gücündeki artışa ulaşmış oluruz. Yatırımlarda nominal getiriden ziyade reel getiri dikkate alınarak karar verilir.

Reel getiri oranı nasıl hesaplanır?

Reel getiri oranın nominal getiriden enflasyonun arındırılası ile hesaplanır. Çıkram işlemi ile bu hesabı yaparsak net sonuca ulaşamayız. Aşağıda yer alan formül ile reel getiri oranını hesaplayabiliriz.

Reel Getiri Oranı = [( 1 + Nominal Getiri Oranı) / ( 1 + Enflasyon Oranı)] - 1

Önceki yazımda ticari bankaların faiz tablosunun ve katılım bankalarının da kar payı tablosunun nasıl anlaşılması gerektiğini konu edinmiştim. Bu yazımda ise mevduat ve katılım hesapları için reel getirinin nasıl açıklanacağını anlatmaya çalışacağım. Ticari bankalar faiz esasına göre işlem yaptıkları için burada reel getiri ifadesi yerine reel faiz ifadesi de kullanabilir. Katılım bankaları kar payı esası ile işlem yaptıklarını için reel getiri ifadesini kullanmaya devam etmeliyiz.

Faiz ve kar payı esası ile reel getiri hesaplarken nelere dikkat edilmelidir?

Cevap: Kullandığımız enflasyon oranının hangi döneme ait olduğuna. Getiri hangi dönemde elde edilmiş ise o dönemin enflasyon oranı kullanılmalı hesaplamalarda.

Aşağıda yer alan tabloda bir ticari bankanın faiz tablosunda, bir katılım bankasının da kar payı tablosunda 31 Aralık 2015 tarihinde bulunan oranların yer aldığını varsayalım.

Vade	A Ticari Bankası (%)	B Katılım Bankası (%)
1 Yıl	10,25	9,65

Aşağıda yer alan tabloda ise Türkiye’nin 2015 ve 2016 yıllarına ait enflasyon oranları bulunmaktadır.

Yıl	Enflasyon Oranı (%)
2015	8,17
2016	8,53

İlk olarak ticari banka için reel faizi/getiriyi hesaplayalım. Kolay anlaşılması için vergiyi burada dikkate almayalım.

31 Aralık 2015’de ticari banka müşterisine 1 yıllık vade için %10,25 faiz oranı teklif ettiğini görüyoruz. Yani aradan 1 yıl geçtiğinde mevduat hesabındaki para bu oran kadar artacaktır. Vade dolduğunda ise 2016 yılı bitmiş olacak ve 2016 yılı enflasyon oranı kadar satın alma gücü azalacaktır. O zaman ticari banka için reel faiz/getiri oranı;

Reel Faiz/Getiri Oranı = [( 1 + 0,1025) / ( 1 + 0,0853)] - 1

Reel Faiz/Getiri Oranı = 0, 0158 yani %1,58 sonucuna ulaşırız.

Katılım bankasının kar payı tablosunda 31 Aralık 2015’da gördüğümüz %9,65 kar payı oranı ise, bir yıl önce bir yıl vadeli katılım hesabı açtıran müşterilere 31 Aralık 2015’te dağıtılan kar payı oranını gösteriyor. Yani %9,65’lik kar oranı 2015 yılında elde edilen getiriyi gösteriyor. Dolayısıyla hesaplamalarda 2015 yılının enflasyon oranını kullanmalıyız. O zaman katılım bankası reel getiri oranı;

Reel Getiri Oranı = [( 1 + 0,0965) / ( 1 + 0,0817)] - 1

Reel Getiri Oranı = 0, 0137 yani %1,37 sonucuna ulaşırız.

Bir yatırımdan elde edilecek getiri görece risksiz getirilerde vade başında bilinebilirken, riskli getirilerde vade sonunda ortaya çıkmakta, yatırımcılar riskli yatırımlarda getiriyi sadece öngörebilmektedir. Diğer taraftan enflasyon oranı ise iki durum içinde belirsizdir. Bu durumda yatırımcılar için beklenen enflasyon oranı önem arz etmektedir. 

Türkiye’de mevduat hesapları için gerçekleşen reel faiz oranlarını görmek isteyenler ilgili yazıya göz atabilir.