Türkiye'de Faiz, Enflasyon ve Reel Faiz Oranları

Mevduat bankalarında açılan vadeli hesaplar belirli bir dönem sonunda faiz getirisi sunmaktadır. Vade boyunca gerçekleşen enflasyon oranı ise söz konusu kazancın satın alma gücünü azaltmaktadır. Elde edilen getiriyi enflasyon oranından arındırdığımızda satın alma gücümüzdeki gerçek azalış veya artışı başka bir ifade ile reel faizi buluruz.

Reel faiz oranı aşağıda belirtilen formül yardımıyla hesaplanır.

Reel Faiz Oranı = [( 1 + Nominal Faiz Oranı) / ( 1 + Enflasyon Oranı)] - 1

Aşağıda yer alan tablodan Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumundan sağlanan veriler ile yaklaşık 18 yıllık reel faiz oranları hesaplanmıştır. Burada yılbaşlarında bankalarda bir yıl vadeli hesap açıldığı varsayılmıştır. Bankalarca açılan mevduatlara uygulanan ağırlıklı ortalama faiz oranları nominal faiz oranı sütununda yer almaktadır. Nominal faiz oranından stopaj kesintisi gerçekleştirilerek net nominal faiz oranına ulaşılmıştır. Stopaj oranları 2013 yılına kadar %15, 2013 yılı ve sonrası için %12’dir. İlgili yılın enflasyon oranı ise sonraki sütunda yer almaktadır. En son sütunda ise hesaplanan reel faiz oranları bulunmaktadır.   

Tablo incelendiğinde 2005 yılına kadar oldukça yüksek reel faiz oranları görülmektedir. Sonraki yıllarda ise bu oran düşmüş hatta negatif değerler de almıştır. Tablo incelendiğinde son yıllarda mevduat hesaplarının pek cazibesinin kalmadığı belirtilebilir. Hatta negatif faiz oranları nedeniyle tasarruf sahiplerinin satın alma gücünün kaybolması da söz konusudur. Bu durum yatırımcıları tasarruf yerine tüketime veya alternatif yatırım araçlarına yönlendirmiştir. Türkiye’de tasarruf oranlarındaki son yıllardaki azalışın en önemli nedeninin, düşük veya negatif reel faizler olduğu söylenebilir. Yine yabancı para cinsinden açılan tevdiat hesaplarının artışının önemli bir nedeni bu durumdur. 

2017 yılında tasarruflarını vadeli mevduat hesabında değerlendiren mudilerin satın alma güçleri %2,5 oranında azalmıştır. Bu durum 2018 yılında daha da kötüleşmiştir. Mevduatın reel faizi 2018 yılında -%8 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum aynı zamanda bir rekordur. Başka bir ifade ile ilgili dönemde TL mevduat sahiplerinin satın alma gücü hiç bu kadar azalmamıştır. 2019 yılı için ise Merkez Bankası verilerine göre yılın ilk haftası bir yıl ve daha uzun vadeli açılan mevduat hesaplarına ortalamada %20,88 oranında faiz uygulanmıştır. 2019 yılının ilk altı ayı için düşünüldüğünde %10,44 vergiden sonra da %9,2 oranında nominal faiz geliri söz konusu olacaktır. İlk altı aydaki %5,01'lik enflasyon oranını dikkate alındığında %4 oranında reel faiz ortaya çıkmaktadır. 2018 yılındaki yüksek negatif faizden sonra 2019 yılında reel faiz pozitife dönmüştür. Ancak bu durum yaşanan dolarizasyon sürecine şimdilik belirgin bir katkı sunmamıştır. Ülkemizde vadeli mevduatın önemli bir kısmı üç aydan daha kısa vadeye (Mevduatın Vadesi) sahiptir. Bu yazıda hesaplamalarda kolaylık sağladığı için yıllık hesaplama yapılmıştır.