Açıklanan son rakamlar 2011
yılından bu yana devam eden dolarizasyon sürecinin son aylarda etkisini daha da
artırdığını gösteriyor.
Bir ülkede yerli para
fonksiyonlarını tam olarak yerine getirmediğinde, insanlar tasarruf ve yatırımlarında
yabancı paralara yönelebilir. Bu durumun yaşandığı süreçlere dolarizasyon adı
verilir. Bankalarda yabancı para cinsinden açılan hesaplara da tevdiat hesabı
adı verilmektedir. Dolarizasyonun en önemli göstergesi tevdiat hesaplarının
toplam mevduat hesapları içindeki oranıdır. Bu orana bakmadan önce bankaların
karlılık, toplam aktif, kredi ve mevduat hesaplarına bir göz atacağız.
Bankacılık sektörüne ilişkin
en son açıklanan aylık göstergeleri ele alalım. Kasım ayı verilerinden karlılık
ile başlayalım. Aşağıda yer alan grafikte bankacılık sektörünün aylık kar rakamları
bulunmaktadır. Bankalar Kasım ayında 4 milyar TL, 2017’nin ilk on bir ayında da
45,2 milyar TL kar elde ettiler. Söz konusu kar 2016 yılının ilk on bir ayı ile
karşılaştırıldığında, %29 oranında bir artışa karşılık geliyor. Kasım 2017’de
elde edilen net kar rakamı, Ekim 2017 ile karşılaştırıldığında %1,3’lük bir
artış söz konusu. Kasım ayı kar rakamı önceki yılın Kasım ayı ile
karşılaştırıldığında da %35 oranında bir artış gerçekleşmiş bulunuyor.
Kasım ayında bankacılık
sektörünün toplam aktifi artarak 3,27 trilyon TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam
aktifler Kasım ayında bir önceki aya göre %3,2 oranında artış göstermiştir. Bankacılık
sektörünün toplam aktifleri Kasım ayında önceki yılın aynı ayına göre %21
oranında artış göstermiştir.
Dolar bazında baktığımızda ise
toplam aktif büyüklüğünün üç aydır gerilemeye devam ettiğini görüyoruz. 839
milyar dolara geldiğini görüyoruz. Dolardaki yükselişe paralel olarak 2016’nın
son çeyreğinde düşüşe geçen aktif toplamı Ocak ayında 760 milyar Dolara kadar
geriledikten sonra aralıksız yedi ay artış göstermiştir. Eylül ayında ise
kurların hareketlenmesi ile birlikte Dolar bazında aktif toplamında bir azalış
gerçekleşmiştir. Bu azalış Ekim ayında olduğu gibi Kasım ayında da devam ederek
835 milyar dolara gerilemiştir. Dolar bazında Kasım ayında önceki aya göre %0,4
oranında azalan aktif toplamı, önceki yılın aynı ayına göre %5,6 oranında artış
göstermiştir.
Aşağıda yer alan grafikte de
krediler ve mevduat hesapları yer almaktadır. Bankacılık sektörünün toplam
kredileri Kasım ayında 2,1 trilyon TL olarak rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Krediler
bir önceki aya göre %2,8 oranında artış gösterirken, bir önceki yılın aynı
ayına göre %23 oranında artış kaydetmiştir. 2017 yılında, Ocak ayından sonra
kredilerde en yüksek artış Kasım ayında gerçekleşmiş oldu.
Kasım ayında mevduat tutarı 1,71
trilyon TL olarak krediler gibi rekor düzeyde gerçekleşmiştir. Mevduat bir
önceki aya göre %1,6 oranında artarken, önceki yılın aynı ayına göre %20
oranında artış göstermiştir. Mevduatın artış hızı kredilerin gerisinde
kalmıştır.
Kasım kredilerdeki artışın
mevduatın üzerinde olması ile mevduatın krediye dönüşüm oranı (Kredi/Mevduat
oranı) 122,8 gibi bir orana ulaşarak tarihinin en yüksek seviyesine çıkmıştır.
Aşağıda yer alan grafikte,
tevdiat hesaplarının toplam mevduata olan oranının 2016 yılı Eylül ayında %39
ile, ilgili süreçte en düşük değerinde olduğunu görüyoruz. Tevdiat hesaplarının
oranı artarak Ocak 2017’de %44,5’e yaklaşmış, Şubat ayında ise bir miktar
düşerek %44 düzeylerinde gerçekleşmiştir. İlgili aylarda Dolardaki rekor
düzeylerin kar satışlarını beraberinde getirmiş olduğu söylenebilir. Mart
2017’de ise bu oran %44,5 ile 2016 yılbaşından bu yana en yüksek seviyesine
çıkmıştır. Nisan ayında da bu oran artmaya devam etmiş ve %44,7’e ulaşmıştır.
Mayıs ayında ise %44,5’e gerilemiştir. Bu azalış Temmuz ayına kadar devam etmiş
ve tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranı %43,3’e kadar düşmüştür.
Ancak Ağustos ayında tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki oranı artışa
geçmiş %43,8’e ulaşmıştır. Eylül ayında da bu oran değişmemiştir. Ekim ayında
ise bir miktar azalış göstererek %43,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kasım ayında
ise hızlı bir yükseliş ile %44,6’ya ulaşmıştır. Dolarizasyon hakkında daha
detaylı bilgi için ilgili
yazımı okuyabilirsiniz.
Tevdiat hesaplarının
oranındaki artış bankaların döviz kuru riskini artırırken, tersi durum da kur
riskini azaltmaktadır. Bankalar bu riski dövizli kredi kullandırarak firmalar
ile paylaşmak isteseler de, firmalara kullandırılan kredilerin toplam krediler
içindeki oranı bu seviyelere ulaşmamaktadır. Hal böyle olunca bankalar son
aylarda TL mevduatın faiz oranlarını, tevdiat hesaplarının faiz oranlarından
daha fazla artırarak tasarruf sahiplerini TL mevduat hesaplarına yönlendirmeye
çalışmışlardır. Bu durumun nasıl gerçekleştiğini görmek için ilgili yazıma göz atabilirsiniz.
Bankaların uyguladığı bu stratejinin sonuç verdiğini ve TL mevduatın tevdiat
hesaplarından daha fazla artarak döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduat
içindeki oranını düşürdüğünü söyleyebiliriz. Ancak Ağustos ayı ile birlikte
durum bir miktar değişiklik göstermiş döviz hesaplarının ağırlığı artışa
geçmiştir. Bu durum Eylül ayında da devam etmiştir. Ekim ayında ise az bir gerileme
söz konusuyken Kasım ayında tekrardan sıçrama göstermiştir. Tasarrufların %44,6’sının
yabancı para cinsinden tutuluyor olması, ekonomi açısından sağlıklı bir durum
değildir.
Özet
olarak;
1) Kasım ayında bankacılık sektörünün
karı hem önceki aya göre hem de bir önceki yılın aynı ayına göre artış göstermiştir.
Bankacılık sektörünün ilk on bir aylık karı, önceki yılın aynı dönemine göre %29
oranında artış göstermiştir.
2) Aktif
toplamı TL bazında artarken, Dolar bazında azalmıştır. Bankaların aktif toplamı
TL bazında rekor düzeydedir.
3) Kasım
ayında kredilerin mevduattın çok üzerinden bir artış göstermesiyle Kredi /
Mevduat oranı tarihinin en yükseğine %122,8’e ulaşmış bulunmaktadır.
4) Tevdiat
hesaplarının toplam mevduat içindeki payı Kasım ayında artarak %44,6 olarak
gerçekleşmiştir.