Türkiye’de mevduat toplamaya yetkili iki
tür banka vardır. Ticari bankalar ve katılım bankaları. Ticari bankalar faiz
esasına göre işlem yaparken, katılım bankaları kar payı esasına göre işlem
yapmaktadırlar. Ticari bankalarda belirli bir süre sonra geri almak üzere para
yatırarak açtırdığınız hesaba, vadeli mevduat hesabı denmektedir. Katılım bankalarında
söz konusu hesabın adına da katılım hesabıdır. İyi de neye katılıyoruz peki :)
diye sorarsanız, katılım bankasının gerçekleştirdiği faaliyetlerden kaynaklanan
riske katıldığınızı belirtebiliriz.
Ticari bankaların vadeli mevduat
hesaplarına sunacakları faiz oranlarını gösteren, katılım bankalarında da
katılım hesaplarına sundukları kar payı oranlarını gösteren bir tablosu
bulunur. Aşağıda Türkiye’de faaliyet gösteren bir ticari, bir de katılım
bankasının oran tablosu yer almaktadır. Bu tabloyu nasıl okumamız gerektiğini
açıklamaya çalışalım.
Vade
|
Vergi Oranı
(%)
|
A Ticari
Bankası (%)
|
B Katılım
Bankası (%)
|
1 Ay
|
15
|
8,4
|
7,42
|
3 Ay
|
15
|
8,5
|
7,49
|
6 Ay
|
15
|
8,6
|
8,21
|
1 Yıl
|
12
|
9,25
|
8,45
|
Ticari ve katılım bankasının
oranlarına baktığınızda, katılım bankalarının küsuratlı oranları dikkatinizi
çekmiş olabilir. Mesela %7,5 değil %7,49, %8,2 değil %8,21 gibi. Acaba neden
böyledir? Daha detaylı hesaplama yaptıklarını mı göstermek istiyorlardır? Bu sorulara
cevabı yazının ilerleyen bölümlerinde bulacaksınız.
Ticari bankanın 1 yıl vade için sunduğu
oran %9,25’dir. Bu oran bankanın size taahhüdüdür. Söz konusu 1 yıl banka için
nasıl geçerse geçsin bu değişmeyecektir. Yani bugün para yatırmanın halinde
paranız bir yıl sonra brüt olarak %9,25 artacaktır. Örneğin ticari bankaya 1.000TL
yatırmanız halinde paranız bir yıl sonra brüt olarak 1.092,5TL’ye çıkacaktır. Ticari
bir bankada mevduat hesabı açtırdığınızda vade sonunda paranızın kaç liraya
ulaşacağını parayı yatırdığınız gün bilirsiniz. Peki 1 ay vade tercih edilirse
de 1.000TL 1 ay sonra brüt olarak 1.084TL’ye mi çıkacaktır? Güzelmiş :)
diyebilirsiniz. Ancak böyle olsa sanırım hiç kimse diğer vade alternatiflerini
tercih etmez. Tabii ki böyle değildir. Çünkü vadeli mevduat için faiz oranları
yıl cinsinden verilir. Yani burada aylık brüt faiz tutarını bulmak için 84TL’yi
12’ye bölmeniz gerekecektir. Peki 1 ay vadeli hesap açıp 1 yıl içinde 12 kez
yeniletmeli miyim, yoksa 1 yıl vadeli bir hesap mı açtırmalıyım? Hangi alternatif
daha avantajlı olabilir. Bu sorunun cevabını ilgili yazıda bulabilirsiniz.
Katılım bankalarının kar payı oranları
ise bir taahhüt içermez, gösterge niteliğindedir. Daha önce de belirttiğimiz
üzere katılım hesabı açtırdığınızda bankanın riskine katılmış olursunuz. Paranız
bankanın faaliyetlerinde kullanılır ve vade bittiğinde ilgili dönemde
gerçekleşen kar ya da zararı önceden belirlenmiş olan oranlara göre banka sizinle
paylaşır. Bu paylaşım sonucunda ortaya çıkan kar oranı da ilan edilir. Örneğin yukarıda
bir yıl vade için kar payı oranı %8,45’dir. Bu şu demektir. 1 yıl önce parasını
katılım bankasına yatıran müşterilere dağıtılan kar paylarının anaparaya olan
oranı brüt olarak %8,45’dir. Küsuratlar böyle ortaya çıkmaktadır başka bir
yüzden değil. Yani siz bugün katılım bankasına paranızı yatırdığınızda 1 yıl
sonra bu orandan daha düşük veya daha yüksek bir kar payı elde edebilirsiniz. Hatta
zarar bile söz konusu olabilir. Ancak Türkiye’deki katılım bankalarında yakın
tarihimizde bir zarar söz konusu olmamıştır. Bunun nedenlerini başka bir yazıya
bırakalım. Katılım bankalarının kar payı oranları da faiz oranları gibi yıl
cinsinden verilir. Örneğin 1 ay vade için kar payı oranı %7,42’dir. Bu şu
demektir. Katılım bankasında 1 ay önce vadeli hesap açtıran müşterilerin
hesaplarına bugün dağıtılan kar paylarının anaparaya oranı yıllık olarak brüt
%7,42’dir.
Bazen hocalar sınavlarda, soruda kullanılmaması
gereken bilgileri de sunabilirler. Böylece soru daha zor hale gelebilir. Zira bazı
öğrenciler verilen bütün bilgileri kullanmadan soruyu çözmek istemezler :) Vergi
oranları da burada biraz öyle durdu. Bu konunun anlaşılabilmesi için vergi
oranlarına değinmesek de olurdu. Ancak bahsedilmesinde de bir mahsur yok. Bankalardan
elde edilen gelirler stopaja tabi. Yani elde ettiğiniz gelirin bir kısmını
devlete vergi olarak ödüyorsunuz. Günümüzde geçerli olan vergi oranları, 6 aya
kadar %15, 1 yıla kadar %12 ve 1 yıldan uzun vadelerde de %10’dur. Ülkemizde
vergi oranlarının tüm vadeler için aynı olduğu dönemler olmuştur. Günümüzdeki uygulama
ile devlet tasarruf sahiplerini uzun vadeli hesap açtırmaya teşvik etmektedir. Zira
ülkemizde mevduatın vadesi oldukça kısadır. Merak edenler ilgili yazıya göz
atabilir. Bu durum bankacılık sektörünün riskini de artırmaktadır.