Faiz ve Kar Payı Tablosu Okuma

Türkiye’de mevduat toplamaya yetkili iki tür banka vardır. Ticari bankalar ve katılım bankaları. Ticari bankalar faiz esasına göre işlem yaparken, katılım bankaları kar payı esasına göre işlem yapmaktadırlar. Ticari bankalarda belirli bir süre sonra geri almak üzere para yatırarak açtırdığınız hesaba, vadeli mevduat hesabı denmektedir. Katılım bankalarında söz konusu hesabın adına da katılım hesabıdır. İyi de neye katılıyoruz peki :) diye sorarsanız, katılım bankasının gerçekleştirdiği faaliyetlerden kaynaklanan riske katıldığınızı belirtebiliriz.

Ticari bankaların vadeli mevduat hesaplarına sunacakları faiz oranlarını gösteren, katılım bankalarında da katılım hesaplarına sundukları kar payı oranlarını gösteren bir tablosu bulunur. Aşağıda Türkiye’de faaliyet gösteren bir ticari, bir de katılım bankasının oran tablosu yer almaktadır. Bu tabloyu nasıl okumamız gerektiğini açıklamaya çalışalım.  

Vade	Vergi Oranı (%)	A Ticari Bankası (%)	B Katılım Bankası (%)
1 Ay	15	8,4	7,42
3 Ay	15	8,5	7,49
6 Ay	15	8,6	8,21
1 Yıl	12	9,25	8,45

            Ticari ve katılım bankasının oranlarına baktığınızda, katılım bankalarının küsuratlı oranları dikkatinizi çekmiş olabilir. Mesela %7,5 değil %7,49, %8,2 değil %8,21 gibi. Acaba neden böyledir? Daha detaylı hesaplama yaptıklarını mı göstermek istiyorlardır? Bu sorulara cevabı yazının ilerleyen bölümlerinde bulacaksınız.

Ticari bankanın 1 yıl vade için sunduğu oran %9,25’dir. Bu oran bankanın size taahhüdüdür. Söz konusu 1 yıl banka için nasıl geçerse geçsin bu değişmeyecektir. Yani bugün para yatırmanın halinde paranız bir yıl sonra brüt olarak %9,25 artacaktır. Örneğin ticari bankaya 1.000TL yatırmanız halinde paranız bir yıl sonra brüt olarak 1.092,5TL’ye çıkacaktır. Ticari bir bankada mevduat hesabı açtırdığınızda vade sonunda paranızın kaç liraya ulaşacağını parayı yatırdığınız gün bilirsiniz. Peki 1 ay vade tercih edilirse de 1.000TL 1 ay sonra brüt olarak 1.084TL’ye mi çıkacaktır? Güzelmiş :) diyebilirsiniz. Ancak böyle olsa sanırım hiç kimse diğer vade alternatiflerini tercih etmez. Tabii ki böyle değildir. Çünkü vadeli mevduat için faiz oranları yıl cinsinden verilir. Yani burada aylık brüt faiz tutarını bulmak için 84TL’yi 12’ye bölmeniz gerekecektir. Peki 1 ay vadeli hesap açıp 1 yıl içinde 12 kez yeniletmeli miyim, yoksa 1 yıl vadeli bir hesap mı açtırmalıyım? Hangi alternatif daha avantajlı olabilir. Bu sorunun cevabını ilgili yazıda bulabilirsiniz.

Katılım bankalarının kar payı oranları ise bir taahhüt içermez, gösterge niteliğindedir. Daha önce de belirttiğimiz üzere katılım hesabı açtırdığınızda bankanın riskine katılmış olursunuz. Paranız bankanın faaliyetlerinde kullanılır ve vade bittiğinde ilgili dönemde gerçekleşen kar ya da zararı önceden belirlenmiş olan oranlara göre banka sizinle paylaşır. Bu paylaşım sonucunda ortaya çıkan kar oranı da ilan edilir. Örneğin yukarıda bir yıl vade için kar payı oranı %8,45’dir. Bu şu demektir. 1 yıl önce parasını katılım bankasına yatıran müşterilere dağıtılan kar paylarının anaparaya olan oranı brüt olarak %8,45’dir. Küsuratlar böyle ortaya çıkmaktadır başka bir yüzden değil. Yani siz bugün katılım bankasına paranızı yatırdığınızda 1 yıl sonra bu orandan daha düşük veya daha yüksek bir kar payı elde edebilirsiniz. Hatta zarar bile söz konusu olabilir. Ancak Türkiye’deki katılım bankalarında yakın tarihimizde bir zarar söz konusu olmamıştır. Bunun nedenlerini başka bir yazıya bırakalım. Katılım bankalarının kar payı oranları da faiz oranları gibi yıl cinsinden verilir. Örneğin 1 ay vade için kar payı oranı %7,42’dir. Bu şu demektir. Katılım bankasında 1 ay önce vadeli hesap açtıran müşterilerin hesaplarına bugün dağıtılan kar paylarının anaparaya oranı yıllık olarak brüt %7,42’dir. 

Bazen hocalar sınavlarda, soruda kullanılmaması gereken bilgileri de sunabilirler. Böylece soru daha zor hale gelebilir. Zira bazı öğrenciler verilen bütün bilgileri kullanmadan soruyu çözmek istemezler :) Vergi oranları da burada biraz öyle durdu. Bu konunun anlaşılabilmesi için vergi oranlarına değinmesek de olurdu. Ancak bahsedilmesinde de bir mahsur yok. Bankalardan elde edilen gelirler stopaja tabi. Yani elde ettiğiniz gelirin bir kısmını devlete vergi olarak ödüyorsunuz. Günümüzde geçerli olan vergi oranları, 6 aya kadar %15, 1 yıla kadar %12 ve 1 yıldan uzun vadelerde de %10’dur. Ülkemizde vergi oranlarının tüm vadeler için aynı olduğu dönemler olmuştur. Günümüzdeki uygulama ile devlet tasarruf sahiplerini uzun vadeli hesap açtırmaya teşvik etmektedir. Zira ülkemizde mevduatın vadesi oldukça kısadır. Merak edenler ilgili yazıya göz atabilir. Bu durum bankacılık sektörünün riskini de artırmaktadır.