Türk Lirası Faiz Oranları Neden Daha Fazla Arttı?

Son zamanlarda faiz oranlarındaki artış birçok kişinin gündeminde. Döviz kurlarındaki artışın da etkisiyle, Merkez Bankası yılbaşında %8,28 olan ağırlıklı ortalama fonlama maliyetini, 18 Mayısta %11,93’e kadar çıkardı. Yani Merkez Bankası faiz oranlarını yılbaşından bu yana %44 oranında artırdı. Bu durum bankaların Merkez Bankasından kullandıkları fonların maliyetinin %44 oranında arttığı anlamına geliyor. Diğer taraftan enflasyon oranındaki artışın da etkisiyle, mevduat hesaplarının faiz oranlarında da önemli artışlar oldu. Bu durum da bankaların maliyetini artıran bir diğer faktör olarak karşımıza çıkıyor. Aşağıda yer alan grafikte yılbaşından bu yana Türk Lirası, Dolar ve Euro üzerinden açılan vadeli mevduat hesaplarına bankalar tarafından uygulanan faiz oranları bulunmaktadır. Faiz oranları Merkez Bankası EVDS’den temin edilmiştir. Bankalarda farklı vadeler ile mevduat hesapları açılmaktadır. Söz konusu oranlar ilgili para birimi üzerinden açılan bütün mevduatların ağırlıklı ortalama faiz oranlarıdır.        

    

             Yılbaşına TL üzerinden açılan vadeli mevduat hesaplarının faiz oranı %9,5 iken, 12 Mayısta %11,39’a çıkmıştır.  Yılbaşına Dolar üzerinden açılan vadeli mevduat hesaplarının faiz oranı %2,47 iken, %2,67’e çıkmıştır. Yılbaşına Euro üzerinden açılan vadeli mevduat hesaplarının faiz oranı da %1,12’dan %1,23’e çıkmıştır. Grafik dikkatli bir şekilde incelendiğinde TL mevduat hesaplarının faiz oranlarının genellikle artış gösterdiği, Dolar ve Euro ile açılan hesaplarının faiz oranlarının ise ine çıka bir seyir izlediği görülmektedir. TL faizleri sürekli artış gösterirken döviz hesaplarında neden benzer bir durum söz konusu değildir?

            

Yukarıda yer alan grafikte TL, Dolar ve Euro üzerinden açılan vadeli mevduat hesaplarının faiz oranlarının, yılbaşından bu yana ne oranda değişim gösterdiği görülmektedir. Buna göre TL mevduat hesaplarının faiz oranları %20, Euro hesaplarının faiz oranı %10 ve Dolar hesaplarının faiz oranı da %8 oranında artış göstermiştir. Faizlerin artış oranları arasındaki farklılık oldukça yüksektir. Bankalar neden TL mevduat faizlerini çok daha yüksek oranlarda artırmışlardır?

Türkiye’de 2011 yılından bu yana, son aylarda da etkisi biraz daha şiddetlenen dolarizasyon süreci yaşanmaktadır. Bankalarda bulunan mevduat hesaplarının %45’i yabancı para cinsindendir. Bankalar topladıkları fonları krediye dönüştürürken ise döviz kredilerinin ağırlıkları bu oranda olmamaktadır. Yani bankaların döviz cinsinden yükümlülükleri döviz cinsinden varlıklarından fazladır. Bu duruma bankacılıkta açık pozisyon adı verilmektedir. Açık pozisyon bankaları döviz kurlarındaki değişime daha çok duyarlı hale getirmektedir. Örneğin döviz kurlarında ani bir yükseliş olsa bankalar vadesi dolan dövizli mevduat hesaplarına ödeme yapabilmek için daha fazla TL’ye ihtiyaç duyacaklardır. Diğer taraftan kredilerden benzer bir kazanç söz konusu olsa da o oranda olamayacak banka bu durumdan zararlı çıkacaktır. Aynı zamanda döviz kurlarındaki artışla genellikle batık kredi oranları artarken, bankaların vadesi dolan mevduat hesaplarına ödeme yapmama gibi bir lüksleri bulunmamaktadır.  

Yukarıda açıklanmaya çalışılan nedenlerden dolayı bankaların TL faizlerini çok daha yüksek oranlarda artırarak, mevduat içinde TL mevduatın payını artırmak istedikleri belirtilebilir. Böylece bankalar döviz kurlarındaki olası artışlar ile karşılaşacakları riskleri minimize etmek istemektedirler. Tasarruf sahipleri ise son zamanlarda yüksek enflasyonunda etkisiyle TL mevduat hesaplarında gerçekleşen negatif reel faizden dolayı, dövizli hesaplara yönelmektedirler. Aynı zamanda bankalar TL faiz oranlarını daha yüksek oranlarda artışmış olsalar da, tasarruf sahiplerini hala dövizli hesaplara yönelmektedirler. Bu yüzden bankalarda döviz cinsinden verdikleri kredileri artırarak risklerini dengelemeye çalışmaktadırlar. Böylece döviz kuru riskini kredi kullandırdıkları firmalara aktarmış olmaktadırlar.